عمل جراحی فک چرا انجام می‌شود؟ معمولا به کسانی که دندان های کج و نامرتبی دارند توصیه میشود که به یک متخصص ارتودنسی مراجعه کنند تا مشکل حل شود. اما ارتودنسی همیشه به تنهایی نمیتواند دندان ها را مرتب کند، زیرا ممکن است فک ها دچار ناهماهنگی و بی نظمی باشند. اگر شما هم جزء افرادی هستید که مشکلات فک و عدم هماهنگی فک و دندان هایتان به تنهایی با ارتودنسی برطرف نمیشود، احتمالا نیازمند عمل جراحی فک هستید.

برای حل مشکلات اینچنینی در برخی بیماران، ابتدا لازم است که ارتودنسی دندان به اتمام برسد آنگاه متخصص ارتودنسی، شما را به یک جراح فک و صورت ارجاع میدهد تا انجام عمل فک شما را برعهده بگیرد.

عمل جراحی فک چیست؟

به جراحی فک، عمل ارتوگناتیک (or-thog-NATH-ik) نیز گفته می‌شود. انجام این عمل بی نظمی استخوان های فک و تمام ناهماهنگی های مربوط به فک ها با دندان ها را اصلاح می کند تا نحوه عملکردشان بهبود یابد.

انجام جراحی فک و صورت میتواند ظاهر صورت افراد را به طرز چشمگیر و فوق العاده ای بهبود بخشد.

عمل جراحی فک به چه منظوری انجام می‌شود؟

عمل فک برای درمان، بهبود و یا اصلاح مشکلات زیر در نظر گرفته میشود:

• برای کسانی که مشکل جویدن دارند و نمیتوانند غذا را به خوبی جویده و بلع کنند. این عمل به بهبود جویدن غذا کمک کند.
• مشکلات گفتار
• سایش بیش از حد و خراب شدن دندان ها
• مشکلات بایت دندان (مشکلات مربوط به عدم هماهنگی فک های بالا و پایین مثل اپن بایت، دیپ بایت، اوربایت، کراس بایت و …)
• عدم تعادل ظاهری صورت (عدم تقارن)
• مشکل عدم بسته شدن کامل لب ها
• درد ناشی از اختلال در مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) و سایر مشکلات فک
• آسیب های صورت یا نقایص مادرزادی فک ها
• آپنه خواب و مشکلات تفسی دیگر

بهترین سن عمل جراحی فک چیست؟

انجام جراحی فک بعد از قطع رشد توصیه میشود. برای دختران معمولاً 14 تا 16 سال و برای پسران سنین 17 تا 21 سال مناسبترین و بهترین سن عمل جراحی فک است.

خطرات عمل فک

این جراحی معمولاً بی خطر است و توسط یک جراح متخصص دهان و فک و صورت و غالبا با همکاری متخصص ارتودنسی انجام می شود. اما در صورت بروز خطرات احتمالی جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی
• عفونت
• آسیب عصبی
• شکستگی فک
• بازگشت فک به موقعیت قبلی
• مشکلات مربوط به تناسب بایت و درد مفاصل فک
• نیاز به جراحی بیشتر
• نیاز به درمان ریشه در برخی دندن ها
• از دست دادن بخشی از فک

موارد زیر را نیز بعد از عمل فک ممکن است تجربه کنید:

• درد و تورم
• مشکل در خوردن غذا که می تواند با مکمل های غذایی یا مشاوره با یک متخصص تغذیه برطرف شود
• نیاز به صرف زمان، صبر و حوصله برای مشاهده تغییرات ایجاد شده

چگونه برای عمل جراحی فک آماده شویم؟

پیش از انجام این عمل بهتر است ارتودنسی دندان انجام شود. در اکثر موارد، متخصص ارتودنسی پیش از عمل، بریس را روی دندان های بیمار متصل میکنند. معمولاً بریس ها به مدت 12 تا 18 ماه قبل از عمل همچنان باید به دندان ها متصل باشند تا دندان ها در بهترین موقعیت برای جراحی قرار بگیرند.

ارتودنتیست و جراح دهان، فک و صورت با هم همکاری دارند تا برنامه درمانی خود را تهیه و اجرا کنید. پرتونگاری، گرفتن تصاویر با اشعه ایکس و ساخن مدلهای سه بعدی دندان برای بیمار بخشی از برنامه ریزی برای جراحی فک هستند.

مراحل جراحی فک و صورت چگونه است؟

برای آشنایی بیشتر شما با عمل فک، مراحل آن را در 3 قسمت، قبل از عمل، حین و بعد از عمل جراحی فک توضیح می دهیم:

قبل از عمل

جراحی فک توسط جراح دهان، فک و صورت و معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. این عمل در بیمارستان و کلینیک های فوق تخصصی صورت میپذیرد. بیمار باید 2 تا 4 روز جهت پایش و مراقبت پزشکی در بیمارستان تحت نظر باشد.

در طول عمل جراحی فک

جراحی معمولاً می تواند در داخل دهان شما انجام شود، بنابراین هیچ زخم یا جای برشی روی صورت یا روی چانه، فک یا اطراف دهان شما بر جای نخواهد ماند. با این وجود ، ممکن است گاهی اوقات برش های کوچکی در خارج از دهان نیز مورد نیاز باشد.

جراح فک روی استخوان فک برش هایی ایجاد میکند و فک را در موقعیت صحیح قرار میدهد. پس از اتمام تعیین و تغییر موقعیت فک، ممکن است از پلاک های کوچک استخوانی، پیچ ، سیم و باند لاستیکی برای ایمن سازی و فیکس استخوان ها در موقعیت جدیدشان استفاده شود. این پیچ ها و پلاک ها که از براکت ارتودنسی کوچکتر هستند به مرور با استخوان فک یکی میشوند. (جذب نمیشوند و تنها با استخوان در هم میتنند)

در بعضی موارد، استخوان اضافی ممکن است به فک، اضافه یا پیوند داده شود. جراح فک و صورت، استخوان را از لگن، پا یا دنده بیمار گرفته و با پیچ و پلاک به فک پیوند میزند. در موارد دیگر، استخوان ممکن است تغییر شکل داده شود تا تناسب بهتری داشته باشد. عمل جراحی فک ممکن است روی فک فوقانی، فک تحتانی، چانه یا ترکیبی از اینها انجام شود.

جراحی فک بالا (استئوتومی ماگزیلا)

به فک بالا، ماگزیلا (maxilla) گفته میشود. در جراحی فک فوقانی، جراح برش هایی را در فک ایجاد می کند. سپس بخش آزاد فک را بسته به هدف از انجام عمل به جلو ، عقب ، بالا یا پایین حرکت می دهد و با کمک پیچ و پلاک آن در جای جدید خود فیکس میکند.

جراحی فک بالا ممکن است برای اصلاح مشکلات زیر انجام داده شود:

• جلو بودن بیش از حد فک بالایی
• کراس بایت
• زمانی که تاج دندان ها خیلی بیرون باشد یا خیلی در عمق فک فرو رفته باشند.
• اپن بایت
• کاهش رشد وسط صورت (هیپوپلازی میانی)

جراحی فک پایین (مندیبولار استئوتومی )

به فک پایین در اصطلاح پزشکی، مندیبولار (mandible) گفته میشود. ما طی عمل جراحی فک پایین یا استئوتومی مندیبولار مشکلات زیر که مربوط به فک پایین هستند را اصلاح میکنیم:

• واپسروی فک پایین (عقب ماندن فک)
• بیرون زدگی فک پایین

جراح برش هایی را پشت دندان آسیاب بزرگ ایجاد کرده و تا پایین آن را ادامه میدهد تا بخش جلویی فک آزاد شود. فک می تواند به حالت جدید خود یا به جلو یا عقب منتقل شود. پیچ و پلاک ها تا زمانی که فک بهبود پیدا میکند و استخوان سازی شکل بگیرد، دو بخش فک را به خوبی کنار هم نگه میدارند.

جراحی چانه (ژنیوپلاستی)

جراحی چانه یا ژنتیوپلاستی می تواند چانه های کوچک یا عقب رفته را اصلاح کند. کسانی که چانه کوچکی دارند معمولا فک پایینی آن ها کوچک است و به اندازه فک بالا رشد نیافته است.

به طور معمول، بهترین جراح چانه می تواند در همان عمل جراحی، فک را تغییر داده و چانه را ترمیم کند. همانطور که در فیلم جراحی چانه در پایین مشاهده می کنید، جراح قطعه ای از استخوان چانه را در قسمت جلوی فک بریده، آن را به جلو حرکت می دهد، و با پیچ و پلاک در موقعیت جدید آن را فیکس می کند.

بعد از عمل

بعد از عمل، جراح فک تمام دستورات و توصیه های لازم که باید در دوره نقاهت جراحی فک رعایت کنید را ارائه خواهد کرد. بعضی از این توصه ها عبارتند از:

• رژیم غذایی بعد از عمل
• نکاتی درباره رعایت بهداشت دهان
• اجتناب از سیگار کشیدن
• ممنوعیت از انجام فعالیت شدید
• تجویز داروهای ضددرد بعد از عمل
• مدت زمات بازگشت به مدرسه یا سرکار (که معمولا بین 1 تا 3 هفته متغیر خواهد بود)

نتایج عمل و فواید جراحی فک چیست؟

اصلاح تراز فک و دندانهای شما با جراحی فک می تواند منجر به نتایج زیر شود:

• بهبود ظاهر و متعادل شدن چهره در بخش تحتانی
• بهبود عملکرد دندانها
• افزایش سطج کلی سلامتی بدن
• بهبود خواب
• بهتر شدن تنفس
• افزایش کیفیت جویدن و بلع غذا
• بهبود اغلب مشکلان و اختلالات گفتاری

مزایای ثانویه سایر فواید جراحی فک ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• افزایش زیبایی صورت
• بهبود چشمگیر اعتمادبنفس و تمایل به حضور بیشتر در اجتماع

چند سوال متداول درباره عمل فک و صورت

در انتها، برخی از سوالات پرتکرار بیمارانی که باید جراحی فک بالا، عمل فک پایین یا عمل چانه برایشان انجام شود، میپرسند:

مدت زمان دوره نقاهت عمل فک چقدر است؟

بهبودی اولیه فک حدود 6 هفته پس از عمل طول می کشد، اما بهبودی کامل تا 12 هفته ممکن است طول بکشد.

اکثر بیمارانی که برای عمل فک و چانه معرفی می شوند، می پرسند که بعد از جراحی چقدر طول میکشد تا خوب شوم؟ باید گفت که مدت زمان گفته شده، به شرط رعایت کامل تمام توصیه ها و مراقبت های لازم پس از عمل جراحی فک است.

جراحی فک چقدر طول میکشد؟

با توجه مشکلات مختلف بیماران، نمیتوان مدت زمان دقیقی برای انجام عمل فک مشخص کرد. بطور میانگین، مدت زمان عمل یک فک حدود 2 ساعت و چنانچه دو فک بالا و پایین همزمان انجام شود، حدود 6 ساعت زمان میبرد.

آیا بعد از جراحی فک، از دهان خونریزی دارم؟

در یک یا دو هفته ی اول پس از جراحی ممکن است هنگام زدن مسواک کمی خونریزی وجود داشته باشد که کاملاً طبیعیست. البته خونریزی هنگام مسواک زدن باید در چند دقیقه متوقف شود.

بعد از جراحی فک چگونه غذا بخورم؟

غذا خوردن پس از عمل فک را در 4 بازه زمانی زیر مشخص می کنیم:

1. 2 روز اول: غذاهای غیرجویدنی یا میکس شده در مخلوط کن را به آرامی میل کنید.
2. 3 هفته اول: غذاهای بسیار نرم که به جویدن زیاد نیاز ندارد و لقمه های کوچک را آرام بجوید.
3. از هفته ی چهارم تا ششم: میتوانید غذاهایی که سفت نیستند و به جویدن طولانی نیاز ندارند را میل کنید. (عضلات فک ممکن است زود خسته شوند)
4. پس از 6 هفته: میتوانید به مرور به روال عادی نزدیک شوید اما از جویدن طولانی غذاهای سفت پرهیز کنید.

مدت زمان بستری بعد از عمل جراحی فک چند روز است؟

بسته به حال بیمار و مساعد بودن شرایط، تقریباً 2 روز بستری شدن در بیمارستان پس از عمل جراحی فک بالا یا فک پایین لازمست.

امیدواریم مطالبی که پیرامون جراحی فک و حل مشکل ناهماهنگی فک ها بیان کردیم، برایتان مفید بوده باشد. دقت کنید که برخی از مشکلات ناهنجاری فک پایین با روش های ارتودنسی تاحدودی قابل رفع هستند (ارتودنسی جبرانی).

بنابراین مراجعه به یک جراح فک و صورت باتجربه و همینطور متخصص ارتودنسی خوب و ماهر، می تواند در حل ساده تر (بدون عمل فک) مشکلات فک بسیار موثر باشد.