درمان ریشه دندان یا روت کانال که تحت عنوان درمان اندودنتیک نیز شناخته می شود، یک روش درمانی در دندانپزشکی است که به از بین بردن و تخلیه عفونت داخل دندان اشاره دارد.

انجام ترمیم ریشه دندان همچنین میتواند احتمال بروز عفونت های داخل دندانی در آینده را به شدت کاهش دهد. از آنجایی که این عمل مربوط به پالپ نرم یا مغز دندان است و این بخش نیز جزء ریشه دندان ها است، به این درمان اصطلاحا درمان ریشه دندان گفته می شود.

درمان ریشه چیست؟

دندان از دو بخش اصلی شکل گرفته است، یکی تاج دندان که همان بخش سفید رنگ است و دیگری ریشه دندان که به استخوان فک جوش خورده است. ما در این مقاله تنها با ریشه کانال سروکار داریم.

خود روت کانال (root canal) در واقع درمان نیست و اشاره به بخشی از دندان یا همان ریشه دندان دارد. ریشه دندان یک فضای توخالی است که جایگاه عروق خونی، عروق عصبی و سلولهای پالپ نرم است. در واقع تنها بخش زنده دندان همین پالپ نرم است که بروز عفونت در آن میتواند خطرناک باشد. به عمل درمان روت کانال در اصطلاح درمان ریشه دندان گفته میشود.

پالپ دندان چگونه آلوده میشود؟

همانطور که گفته شد روت کانال به آلوده یا عفونی شدن پالپ دندان گفته می شود و نیازمند درمان فوری است. درمان این مشکل عبارتست از، تمیز و خارج کردن محتویات زنده داخل ریشه دندان است.

در داخل دهان تعداد بسیار زیادی باکتری مفید و مضر قرار دارند که در شرایط عادی ضرری به ما نمیرسانند. اما اگر شخصی در دندان خود یک حفره عمیق داشته باشد یا ترک خورده، شکسته و لق باشد، بهترین فضا برای فعالیت و خرابکاری باکتری ها ایجاد میشود. باکتری ها از این شرایط استفاده کرده و راهی به سمت پاپ نرم و ریشه دندان پیدا میکنند تا آن را آلوده کنند. در نهایت باکتری ها باعث از بین رفتن خمیر می شوند.

اگر باکتری بتواند به قسمت ها عمیق تر نفوذ کند میتواند باعث شکل گیری عفونت در استخوان فک شوند که این به مراتب جدی تر است. زیرا عفونت باعث ضعف استخوان و کاهش بافت استخوانی می شود. در نهایت عفونت ایجاد شده باعث متورم شدن رباط های اطراف دندان و دندان لق شدن آن میشود.

مراحل روت کانال: درمان ریشه چند مرحله دارد؟

درمان ریشه در سه مرحله انجام می شود و معمولا بین یک تا سه جلسه نیز طول می کشد. در ادامه با هر سه مرحله این عمل آشنا خواهید شد.

1. دسترسی به کانال ریشه و خارج کردن پالپ

ابتدا دندانپزشک هر آنچه را که درون کانال ریشه وجود دارد را حذف می کند. برای اینکار بیمار باید تحت بیحسی موضعی قرار بگیرد. سپس دندانپزشک متخصص یک سوارخ کوچک روی سطح دندن ایجاد میکند تا به پالپ دندان و ریشه دسترسی پیدا کند. دندانپزشک با دقت ابزار کوچکی را وارد سوراخ دندان کرده و اقدام به خارج کردن بخش مرده یا بیمار مغز دندان میکند.

2. پاکسازی و پر کردن ریشه کانال

در مرحله دوم، دندانپزشک بخش هایی که خالی کرده با با دقت تمیز کرده. او اینکار را با محلول مخصوص شستش انجام میدهد. دندانپزشک اینکار را تا آنجا که حس کند ریشه دندان کاملا تمیز و ضدعفونی شده  ادامه میدهد.

پس از اتمام ضدعفونی و شستشوی ریشه، نوبت به مهر و موم کردن و بستن دندان و سوراخ ایجاد شده میرسد. برای اینکار از سمنت ها یا مواد پرکننده دیگر استفاده میشود. بعد از اینکه دندان مهروموم شد دیگر باید رسما آن را یک دندان مرده در نظر گرفت زیرا تمام محتویات ریشه که شامل اعصاب میشود دیگر وجود ندارد. در این شرایط بیمار هیچ دردی از جانب این دندان تجربه نخواهد کرد.

3. افزودن تاج یا پر کننده دندان

زمانی که محتویات داخل دندان برداشته شد، دندان اکنون بیشتر از هر زمان دیگری شکننده و در معرض آسیب دیدن است. دندان بدون پالپ باید از رباط اتصال دهنده دندان به استخوان تغذیه کند. این منبع میتواند کافی باشد، اما با گذشت زمان، دندان شکننده تر می شود، بنابراین باید با یک تاج یا پر کننده دندان از آن محافظت کرد.

تا زمانی که تاج نصب نشود یا با مواد پرکننده محافظت نشود، بیمار نباید غذا بجود یا چیزی را گاز بگیرد. پس از انجام تاج یا پر شدن دندان، فرد می تواند مانند گذشته از دندان خود استفاده کند.

درمان معمولا فقط نیازمند یک جلسه کامل است اما اگر وضعیت شخص وخیم باشد یا نیازمند چند روت کانال باشد، احتمالا 2 تا 3 جلسه دیگر برای درمان ریشه نیاز باشد.

آیا درمان ریشه درد دارد؟

یکی از ترس های بزرگ در مورد این نوع درمان، دردناک بودنش است. اما حقیقت این است که اگر درمان توسط یک دندانپزشک مجرب و حرفه ای نجام شود درد یا به شدت کم میشود یا اصلا دردی تجربه نخواهد شد. دردی که حین عمل احساس می شود معمولا ناشی از وجود عفونت است و ربطی به خود درمان ندارد زیرا اصولا روت کانال دردناک نیست زیرا شخص بیحس میشود آنگاه عمل آغاز میشود.

هرچند که خود عمل نباید درد داشته باشد اما تجربه مقداری ناراحتی و حساسیت بعد از درمان میتواند طبیعی باشد. این  احساس ناراحتی موقتی است و  با داروهای غیرنسخه ای به راحتی تسکین پیدا میکنند. در کنار داروی مسکن، دندانپزشک برای کاهش عفونت یا خشکاندن آن آنتی بیوتیک تجویز میکند.

در چه شرایطی درمان ریشه فایده ندارد؟

برخی بیماران ترجیح میدهند به جای انجام درمان ریشه، به طور کلی از خیر دندان بگذرند و آن را کشیده و خارج کنند. در این مواقع احتمالا عفونت بسیار شدید است و یا به دندان آسیب جدی وارد شده که دیگر قابل حفظ شدن نیست یا حفظ آن ارزشی برای بیمار ندارد.

مشکلات کشیدن دندان

با این وجود، کشیدن دندان ممکن است باعث کج شدن سایر دندان ها شود. برای بروز این مشکل یا باید دندان  جایگزین بگذارید یا تن به درمان ارتودنسی دهید. برخی از روش ها جایگزین دندان عبارتند :

• ایمپلنت دندان
• بریج دندان
• پروتز دندان

هزینه درمان ریشه چقدر است؟

هزینه درمان های مختلف دندانپزشکی متفاوت است، اما هزینه درمان ریشه آنقدرها هم زیاد نیست و اگر مشکل روت کانال دارید بهتر است بدون توجه به هزینه آن را انجام دهید. اگر نخواهید این درمان را انجام دهید و قصد کشیدن دندان داشته باشید به مراتب هزینه های شما بالا میرود. زیرا برای پر کردن جای خالی آن نیازمند ایمپلنت و ارتودنسی هستید که هزینه این دو درمان زیاد است.

عوارض درمان ریشه

مانند هر روش درمانی دیگر، این روش هم میتواند عوارضی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی انجام درمان ریشه دندان عبارتند از:

• ما معمولا به ازای هر ریشه دندان 4 تا ریشه باید داشته باشیم. برخی اوقات ممکن است دندانپزشک تنها 3 ریشه را پیدا کند و چهارمی هنوز درمان نشده باشد. اگر چهارمی درمان نشود ممکن است عفونت همان یک ریشه به استخوان و سایر بخش های دهان و بدن منتقل شود و مشکل چند برابر بزرگتر شود.
• علاوه بر این دندانپزشک باید حواسش را جمع کند که بعد از خالی کردن ریشه دندان، تمام ریشه ها و بخش های دندان را با دقت کاملا پر کند. اگر بخشی از دندان به خوبی پر نشود امکان شکستن دندان و از کار افتادن آن بسیار زیاد خواهد بود در چنین موقعیتی امکان شکل گیری عفونت لثه وجود دارد.
• برخی اوقات ممکن است دندانپزشک حواسش را جمع نکند و حین خالی کردن ریشه کانال با پرفوراتور یا مته کوچک دندان را سوراخ کند. زمانی که مواد پر کننده وارد دندان میشوند ممکن است از طریق سوراخ ایجاد شده خارج شود و دندان به خوبی پر نشود.

در صورت بروز هرگونه عوارض، متخصص می تواند با روش های مختلفی اقدام به اصلاح مشکل کند و درمان ریشه را به اتمام برساند. اما برای جلوگیری از بروز هرگونه عوارض، بیماران همیشه باید دستورالعمل دندانپزشک را رعایت کنند. مصرف آنتی بیوتیک و داروهای ضد درد نیز باید بعد از درمان در دستور کار قرار بگیرد. انجام یک ترمیم دائمی مانند تاج، پس از کامل شدن ریشه کانال نیز ضروری است.

پیشگیری از مشکلات لثه و دندان

کلینیک فوق تخصصی دندانپزشکی پاستور توصیه میکند برای جلوگیری از عفونت، پوسیدگی دندان و بیماری لثه و برای اینکه کار شما اصلا به درمان ریشه دندان نکشد به نکات و توصیه های زیر توجه کنید:

• دندان های خود را به صورت منظم و روزانه برای 2 بار مسواک بزنید.
• دندان های خود را با خمیردندان هایی که حاوی فلوراید هستند مسواک بزنید.
• مسواک خود را هر چند ماه یکبار تعویض کنید.
• به صورت منظم به یک دندانپزشک مراجعه کنید.
• برای جلوگیری از تشکیل پلاک دندان سعی کنید نخ دندان استفاده کنید.
• از خوردن مواد خوراکی و نوشیدنی های شیرین و گاز دار خودداری کنید.

فواید ترمیم ریشه دندان

تصور غلط و نسبتا عجیبی که ما همیشه در کلینیک دندانپزشکی پاستور با آن روبرو هستیم این است که انجام درمان ریشه یک روش دردناک است. برعکس روت کانال یا همان درمان ریشه دندان حتی باعث تشکین درد و بهبود آن نیز می‌شود. علاوه بر این، انجام روت کانال به هیچ وجه پیچیده و دشوار نیست و همان مدت زمانی وقت و مهارت نیاز دارد که یک برای پر کردن دندان یا کشیدن آن صرف میکنند.

1. به حفظ دندان های طبیعی شما کمک میکند

این روزها به لطف پیشرفت دندانپزشکی میتوانیم از انواع روش جایگزین دندان بهره برده و دوباره صاحب دندان شویم. اما هیچکدام از این روش ها حتی ایمپلنت دندان، نمیتواند جای دندان طبیعی ما را بگیرید. حتی اگر دندان شما بمیرد و پالپش نابود شود، باز هم داشتن یک دندان طبیعی که همچنان کارش را انجام میدهد به هر جایگزین دیگری می ارزد. از آنجایی که درمان و ترمیم ریشه میتواند به حفظ دندان کمک کند از این حیث میتواند هم مقرون به صرفه باشد و هم نجات دهنده.

2. در این روش به زیبایی دندان شما هم فکر می‌شود

در درمان ریشه دندانپزشک، کاری به رباط ها، ساختارهای زنده و نگهدارنده دندان ندارد. بنابراین دندان همچنان سرجای خودش باقی میماند. بعد از روت کانال همچنان ریشه دندان را داریم و تنها یک تاج نصب میکنیم یا مواد پر کننده بکار میبریم، همچنان ظاهر دندان طبیعی است. بنابراین حفظ حالت طبیعی یکی از فواید درمان ریشه دندان است.

3. یک روزه انجام داده میشود

شاید یکی از مهمترین مزایای درمان ریشه دندان نسبت به سایر روش های ترمیمی، این است که مدت زمان کمی نیاز دارد. در اغلب کلینیک های دندانپزشکی مجهز مانند کلینیک دندانپزشکی پاستور تمام مراحل مربوط به روت کانال تنها در یک روز به اتمام خواهد رسید و دیگر نیازمند مراجعه های بعدی و صرف هزینه بیشتر نیست.

4.شما را از درد نجات میدهد

یکی از عمده دلایل درمان ریشه دندان و روی آوردن افراد به آن، تجربه درد شدید است. معمولا در بیشتر افراد ریشه دندان آسیب دیده، درد بسیار زیادی دارد. بهترین و سریعترین روش برای تسکین این درد انجام و بهره بردن از کاربرد روت کانال است. بدون انجام این درمان شما درد زیادی تجربه خواهید کرد که تحمل آن بسیار دشوار خواهد بود.

5. مقرون به صرفه و کارآمد است

کشیدن دندان هم زمان زیادی نیاز دارد و هم هزینه های بیشتری روی دست شما میگذارد. بعد از کشیدن دندان احتمالا باید به فکر جایگزین مناسب آن باشید. برای مثال یا باید بریج دندان نصب کنید، یا پروتز سفارش دهید و یا اینکه برای ایمپلنت هزینه کنید. علاوه بر این، اگر هیچکدام از این جایگزین ها را انتخاب نکنید باید برای صاف کردن دندان های کج شده، هزینه ارتودنسی را بپردازید. اما با انجام روت کانال شما از همه این هزینه ها اجتناب خواهد کرد. بنابراین کاهش هزینه ها را نیز به فهرست فواید درمان ریشه دندان اضافه کنید.

6.  هیچ دردی ندارد (از مهمترین مزایای درمان ریشه دندان)

برخلاف تصور عامه، روت کانال بدون درد است. برای انجام این پروسه از داروهای ضد درد و بیحس کننده استفاده می شود. علاوه بر این، دوره بهبود و نقاهت آن نیز کمتر درد دارد. زیرا در روت کانال تمام بافت های زنده از جمله اعصاب خارج شده است.

7. میزان موفقیت آن بسیار بالا است

از جمله فواید درمان ریشه دندان به نسبت سایر روش های مشابه میزان موفقیت بالای آن است. همین موضوع باعث شده که روت کانال یکی از گزینه های مفید و موثر برای نجات دندان آسیب دیده باشد. پس از انجام عمل، اگر به طور منظم به مراقبت از سلامت دهان خود ادامه دهید، دندان عصب کشی شده می تواند یک عمر دوام داشته باشد.

8. روت کانال اورژانس دندانپزشکی را کاهش میدهد

اگرچه خیلی نادر است، اما یک دندان آلوده و عفونی می تواند باعث مسمومیت خون شود که پیامدهای شدیدی برای سلامتی شما دارد. یکی از خطرناک ترین کارهایی که می توانید انجام دهید این است که دندان آلوده را در دهان خود نگه دارید و آن را درمان نکنید یا نکشید. در این خصوص بدانید که اگر یک دندان که تا چند لحظه پیش بسیار درناک بوده و ناگهانی دردش ساکت شده علامت خوبی نیست و نیاز به مراقبت دارد.

9. از کج شدن دندان ها جلوگیری میکند

بلافاصله بعد از اینکه یک دندان کشیده می شود، اتفاقاتی در داخل دهان و فک شما رخ میدهد. دندان های مجاور، چون جای خالی پیدا کرده اند، کم کم حرکت کرده و به سمت آن جای خالی میروند. درنتیجه دندان ها کج میشوند. از دیگر مزایای درمان ریشه دندان اجتناب از این کج شدن است. زیرا دندان ترمیم شده، همچنان سرجایش است و به سایر دندان ها اجازه حرکت نمیدهد.